Tesadüf diye bir sey yooook...


Bugün bir arkadasim sinemalarda oynayan bir filmi tavsiye etti. Adindan hicbirsey anlamadigim icin arastirdigimda kelimenin filmden cok bagimsiz bir bilgiye isim verdigini ögrendim. Sürekli basima geldigini düsündügüm icin oldukca ilgimi cekti. Filmin adinin ilgilendigim kismi: "Baader-Meinhof" fenomeni. Bunu kelimeyi ilk defa okuyorsaniz bir kac gün icinde bu fenomeni yasayabilirsiniz.

Aslinda bu biraz tesadüf ile de alakali. Tesadüfle sözde o kadar cok sey bulunmus ki, hayatta yeri de büyük. Teflon, mikro dalga firin, penisilin, Uranüs, Isaac Newton'un elmasi, Arsimet'in küveti, Kekulé`nin yilanli ruyasi hep ayni sekilde -tesadüfi- fikirler sayilirmis. Bunlara aslinda tek kelime Turkce karsiligi henuz yaratilmamis: "Serendipity" de deniyormus. Makul ceviri önerisi olan?

Konumuz buna yakin bir sey. Kisaca Baader Meinhof Fenomeni su: Bir gün gözünüz ilk defa gördügünüz bir isme ya da resme takiliyor. Kisa bir süre sonra ayni seye belki de cok alakasiz bir yerde tekrar rastliyor ve hayret ediyorsunuz. Bana bazen büyü gibi geliyor. Kafanizi kisa da olsa hayranlikla mesgul edebiliyor. Varligini yeni ogrendigim ve tanisma ihtimalimin neredeyse sifir oldugu birisi ile - onunla karsilassam sunu derdim diye düsünüp- , bir hafta sonra o kisi ile cok alakasiz bir yerde burun buruna gelmem gibi (düsündügümü de söyledim bu arada).

Bunun diger bir sekli bir arkadasinizi düsünürken onun sizi aramasi. Bu ise eszaman fenomeni sayiliyor. Kalp kalbe karsidir gibi bir de kaliplasmis, dile bile yerlesmis hos cümleler söylüyoruz. Ve bu tarz olaylar kesinlikle herkesin mutlaka basina geliyor.

Oysa tüm bu olanlar beynimizin bize birer oyunu. Ne büyü, ne de neden olan zincirler. Cok basitce anlatmaya calisirsak: model tanimaya egilimli beynimiz benzer durumlari görünce uyarilacak sekilde gelismis. Bu modelleme "ögrenme" dedigimiz seyi gerceklestirmemiz icin gerekli unsur. Minicik bebege masayi ögret, o kafasindaki modelle tum masalari tanisin, gibi.

Gün icinde o kadar cok fazla bilgi, cisim, görüntü, ses, kelime beyne giriyor ki bunlarin büyük kismina, özellikle tesadüfi tekrari olmayanlara önem vermiyoruz (normal isleyen beyinli iseniz tabii, otistikler gibi farkli algili olmayan). Ama ne zaman yeni ögrenilen ve birbirine benzer bir olayin, kelimenin, nesnenin vs kisa süre icinde tekrarlandigini görsek bunu kisa süre önce gördügümüz modeli hatirlayarak (isim, cisim, kisi herneyse) kafamizda bir baglanti kurmaya calisiyoruz. Kafalar artik dolu oldugundan (!) bu olayi enteresan bulup, duygusal anlamlar bile yüklemeye calisabiliyoruz. Tamami ile fani insan kurgulari.

Bu Baader-Meinhof kelimesi su an kafaniza girdi. Bundan sonra ilk karsilastiginizda bu ani beyniniz hatirlayacak.

Bu aslinda kahve falinin gercek olmadigini söylemek gibi bir sey. Tesadüfler biz 46 kromozomlular icin sevimli hayal ürünleri aslinda. Pozitif bilimlerle uzaktan yakindan alakasi olmayan tatli teyzeler fal bakarken benim bilmis bilmis "...Fakat beyniniz size oyun oynuyor, bakin bu söylediklerinizle karsilastiginizda, ki bir kismi ile muhakkak olacak, yönlendirildiginizin farkinda olmayacaksiniz!!" demem kadar itici ve gereksiz bir sey olamaz sanirim. Bende birakiyorum bu oyunlara kendimi. Kahvenin tadini cikariyorum, gerisini masal sayarak :)

ps: Resimler 10 yasimdan itibaren surekli karsima cikan bir Grimm masalina ait illustrasyonlar.






26 comments:

elektra said...

Baader-Meinhof diye okudukça, benim da aklıma şu alman örgütü geliyor. bu isim bu nörolojik duruma niye verilmiş acaba? yani hani isimle bu örgütün eylem tarzı falan - ki var mı öyle özel bir tarzları bilmiyorum. diyorum ya sadece çağrışım yaptı- mı benziyor. ya da başka bir durum?

serendipity'yi tek bir kelime ile karşılamak zor sanırım. bir şey beklerken daha iyisini bulma. 'ne umdum ne buldum' diyeceğim, ama o bulunulan şey daha olumsuzsa söyleniyor. velhasıl, bilemedim:)))

Demet said...

Türkcede de zaten serendipity diye kullaniliyor en azindan ben ve benim cevremdekiler öyle kullaniyor. :)
Tek bir kelime karsiligi yok cünkü.
Söyledigin film benim de gitmek istediklerim arasinda.
Hatta bir de ismi 'Serendipity' olan 2001 yapimi film de var. Onu da bir ara izlemek istiyorum, sira bir türlü gelemedi. Su linkte bilgi var:
http://www.imdb.com/title/tt0240890/

Bana o kadar cok olur ki, bununla yasamaya alismis durumdayim :)

B5 said...

X Elektra,
Bravo :) Velsahil bilmissin hepsini. Bana aycobani bu filmden bahsetmese adinin bir gerilla grubuna ait oldugunu bile ogrenemeyecektim :)...
Serendipity'ye istense cok rahat bir kelime bulabilir insan. Ozel bir isimden (masaldan galiba) geldigi icin diger diller de ek katarak cevirmis. Hmmm, Turkiye'de Ingilizce ekli olani alivermis o zaman...

X Demet,
Diger filmi simdi ogrendim. Cusack'li yilbasi romantik filmi gibi. Internetten bakiyorum :)
http://you.video.sina.com.cn/b/14890223-1256611743.html
Cin kanalinda buldum :P

coffeé said...

çok keyifli bir yazı olmuş hakikaten. tam da seni düşünüyordum, bir açtım sayfanı bu keyifli yazıyı yazmışsın :):):)

B5 said...

X Coffeé,
Ben de seni anmistim : )
Sende ogrendiklerim sonradan bir yerlerde karsima cikti cunku :)

loungetime said...

Bir çok defa hissetdim aynı şeyi, çok garip bir duygu ama ben nedense rahatsız da olurum bu dugudan, korkutucu gelir...

Anonymous said...

aa blogger acilmis (cok alakasiz gibi görünüyor yaziyla, amaaa denerken acilacagini biliyordum) :))

B5 said...

xLoungetime,
Bu da dogal :) Kimileri erdim mi acaba deyip sakaya vurur, kimini tedirgin eder. Beni de :) Insan dusunmeden edemiyor neden diye :)
Herkese oluyor hayatta.

X Rahsan,
Nasil? Karar yürürlüge girdi mi girmedi mi? Bilmiyorum.

Punto said...

Arapçadan dilimize giren bir kelime daha var;hissikablelvuku. Yani ön sezi.Yengeç burcunda doğanlarda daha çok olurmuş ön sezi. Bir yerde okumuştum.
Hatırladığım kadarı ile Baader-Meinhof örgütünün elebaşları yakalandılar ve hapishanede öldüler. İddiaya göre Almanlar bu örgüt elemanlarını hücrelerinde öldürmüşler.
Örgüt bir daha tparlanamadı.

B5 said...

X Punto,
Bu kelimeyi de bilmiyordum. Söylenisi ne uzun :) Birden fazla kelimenin birlesimi sanirim. Siz yengectiniz degil mi :)

Ben farkli ülkelerin yakin tarihlerini cok cok iyi bilmiyorum. Ozellikle 70-80'ler. Genek bir ekonomi bilgisi verildi o kadar. Bu Baader Meinhof filmi bilgisini de Aycobanindan ogrenmistim zaten. Oradan oraya atladim :)

ayçobanı said...

Filme gitmeden önce internette çok yüzeysel ve uçar hızda bir araştırma yapıp epeyce bir şaşırdım ne anlama geldiğine dair bu kelimelerin. Hiç bir şey oturmamıştı kafamda, ki, yaşadığım ülkenin yakın geçmişi ile ilgili fazla bilgiye sahip olmamakmış nedeni :( Filmden sonra kelimler biraz daha anlam kazandı, hala çok eksik yönü olsa da.

İlaç gibi bir yazı!! Ne güzel bağlamışsın ve ne güzel bir üretiye araç olmuş aramızda geçen bu minik film diyaloğu :)

Bugün enstitüde sinemayı tezlerinin kalbine yerleştiren bir kaç doktorant ta katıldı bize. Hayran hayran dinledim çalışmalarını!! Onlardan harika film tavsiyeleri alacağıma eminim!! Sonra sadece bu filmleri toparlamak ve kuzeye yol alan kırmızı çizgili beyaz bir tren bulmak yeterli olacak :))

coffeé said...

kalp kalbe karşıymış o zaman ya da Baader-Meinhof :):)

sevgiler

B5 said...

xAycobani,
O kirmizili beyazlar nerede ise her saat emrinde :)
Ben devam tavsiyelerini dinlemek icin sabirsizlaniyorum. Hatta sorularim bile olabilir belki ileride. Dans ve bilimkurgulari topluyorum. Su an bilimkurgular önde :) Harika!! :)

X Coffeé,
:)))

ayçobanı said...

B5cigim dün sormayı unutmuşum. Bu fenomen'e ilişkin bilgileri nereden okuyabiliriz? Normal bir google search yeterli mi?? Bir de bu Bay Baader ve Bayan Meinhoff'dan ve yaşananlardan sonra mı felsefecilerin ortaya koyduğu bir teori mi?

B5 said...

xAycobani,
Tabii hemen. Bu keyifli yazilarin oldugu siradan bir kaynakti:

http://www.damninteresting.com/?p=417

Iste ismin nasil kondugunu iyi arastirmadim. Sanirim oldukca yeni bir adlandirma, dolayisi ile bu grubun yasadiklari sonrasinda konmus olabilir dedigin gibi :))

Berceste said...

Pek alakasiz ama nedense Matrix filmi geldi benim de aklima :P

EKMEKÇİKIZ said...

Bu filmi duymuştum, Festival'e mi gelmişti ne. Sinemada oynamadı sonra, izleyemedim henüz.
Ne kadar ilginç şu öğrenme şekillerimiz, aklımızın oyunları, hislerimiz...
:))

B5 said...

X Berceste,
Matrix? Kimbilir :) Hayat oyle olsa uyanmamayi tercih ederdim belki de.

X Ekmekci Kiz,
Festival!! Aklim kaliyor Turkiye'deki programlarda. Hayalim hep listeyi alip kendi kendime bulup izlemek ama hic de firsat olmuyor, ayni havayi vermedigi gibi :).

Dejavu ile ilgili de bir beyin oyunu vardi, unuttum. : )

New York Muhtari said...

ben NY'a ilk geldigimde daha once gelmisim gibi rahat hissetmistim, ama sonra bunun daha ziyade fazlasiyla Holywood filmlerinin burada cekilmesi olduguna kanaat getirdim...

B5 said...

X New York Muhtarim,
Eveet! Seninki kadar olmasa da ben de ayni seyi hissetmis ve ayni sonuca varmistim. Arabalar bile tanidik gelmisti...
Sevgileer!

Tijen said...

Ben de geçen hafta "Mükemmel Bir Gün"e gittim. Çoook uzun zamandır sinemada gördüğüm ilk film. Hayatın acımasız yanlarını bir kez daha gördüm. Görmeden yaşayabilsek ya da o acımasızlıklar olmasa dedim.

Fanfan La Tulipe said...

yillar evvel otobuste tingir mingir giderken,yolda bir kara kedi gormustum, ondan sonra nereye bakarsam bakayim sagda solda bunlardan gormeye basladim,algida secicilik bu olsa gerek... Bu arada gecen haftasonu Paris'e gittim, kliselerden biri daha yerini bulsun diye LaDureeden macaron alayim dedim, o kadar kalabalik o kadar endustriyel geldi ki dayanamadim ciktim. Buna karsilik Paul'inkilerden yemis oldum, supperlerdi, tavsiye ederim :)

B5 said...

Tijen, Fanfan!! Gecikmisim! :)

Tijen,
Ferzan'in filmi degil mi! Nasil merak ediyordum ben de. Iyi hatirlattin. Izleyecegim :)

Fanfan la Tulipe,
Endustriyel. Bu iste : ).. Gayet iyi etmissin, Paul'de hic fena degil elbet. Nesi eksik, süslü kutulari disinda :) Sabah ekmegini evin dibindeki Paul'den aliyordum. Tek secenekti... Denerim macaronlari da...

New York Muhtari said...

B5, mujdemi isterim MoMa Ferzan Ozpetek icin ozel bir hafta duzenliyor, zatialileri filmlerini kendi sunacakmis.. NY'a gelmen icin yeterli bir sebep degil mi???

Anonymous said...

Harika ve tam bana gore bir yazi. :o)

Illustrasyonlar da muhtesem tabii.

www.elifsavas.com/blog

B5 said...

X New York Muhtarim
Ciddi mi!!! Ne guzel haber :)Valla gelmek icin de mukemmel neden olabilirdi bana. Kesin gider tanisirdik. Paris film festivalinde Serra Hanim ile tanismistim ve Ozpetek'ten bahsetmistik. Bu defa onu gorup konusabilmeyi cok isterdim..
Bilet bulabilsem, param ve zamanim olabilse :)

-Sana resmin asamasini gosterecegim sonra :) Kizma ama...

X Elif,
Ben de hayranim bu cizimlere. Eskiden hepsinin elle cizildigi dusunulurse su an bunlari bilgisayar programlari ile yapmak acimasizlik gibi geliyor bana...